چرا فیلم “تاکسی” جعفر پناهی خرس طلائی برلیناله را برد؟
یک منتقد معروف فیلم، تاکسی را تا این مقطع به عنوان یکی از بهترین فیلمهای دهه دوم قرن بیست و یکم ارزیابی می کند.
پناهنده نیوز – در حالی که فضای مجازی فارسی زبان به شدت در حال ابراز خوشحالی از بردن مهمترین جایزه جشنواره معتبر برلین برای سومین بار در یک دهه اخیر توسط یک فیلم و کارگردان ایرانی می باشد، مسئولان سینمائی جمهوری اسلامی دادن جایزه خرس طلائی “برلیناله” به “جعفر پناهی” فیلم ساز ممنوع الکار و ممنوع الخروج ایرانی را یک حرکت سیاسی ارزیابی می کنند.
“تاکسی” تازه‌ترین ساخته‌ی جعفر پناهی کارگردان ایرانی محکوم شده توسط دادگاه انقلاب اسلامی که صبح روز جمعه ۱۷ بهمن (۶ فوریه ۲۰۱۵) بعد از اولین اکران در فستیوال فیلم برلین (برلیناله)، با تشویق و کف زدن‌های ممتد منتقدان و تماشاگران همراه شد، روز شنبه ۱۴ فوریه (۲۵ بهمن ۱۳۹۳) برنده مهمترین جایزه این جشنواره یعنی بهترین فیلم شد.
پناهی این فیلم را با وجود محدودیتهای های قانونی که برای فیلم سازی دارد، با دوربین نصب‌شده روی داشبورد یک تاکسی زردرنگ که خود راننده‌ی آن می باشد ساخت و به جشنواره فیلم برلین فرستاد.
به نقل از صدای آلمان، او که به دلیل ممنوع‌الخروجی امکان حضور در این جشنواره معتبر را پیدا نکرد، هم‌زمان با اکران فیلم تازه‌اش، بیانیه‌ای را منتشر کرد و در آن از قصد خود برای ادامه‌ی فیلمسازی با وجود “خطرها” خبر داد. کارگردان مطرح ایرانی در بخشی از این بیانیه می‌نویسد: «من یک فیلم‌سازم و به جز این، کار دیگری بلد نیستم. سینما وسیله‌ی حرف زدن، و معنای زندگی من است.»
این فیلم یکی از نوزده فیلم شرکت‌کننده در بخش رقابت بر سر خرس طلایی فستیوال فیلم برلین بود که برنده‌ی آن اکنون اعلام شده است. پناهی در سال ۲۰۰۶ برنده‌ی خرس نقره‌ای همین جشنواره به خاطر فیلم آفساید شد. در فستیوال سال ۲۰۱۳ برلین هم موفق شده بود خرس نقره‌ای بهترین فیلم‌نامه را به خاطر فیلم “پرده” کسب کند. این سومین جایزه مهم پناهی از جشنواره برلین می باشد.
اظهار نظر سیاست پیشگان
به خاطر همین تکرار پی در پی موفقیتهای پناهی در جشنواره فیلم برلین است که برخی می گویند؛ دادن این جوایز مهم و معتبر نه به خاطر ارزش هنری و سینمائی فیلمهای پناهی بلکه به خاطر پشتیبانی سیاسی از او انجام می شود که یک فیلم ساز ناراضی از حکومت جمهوری اسلامی است.
کسانی که این نظر را حتی پیش از اعلام نتایج این بار جشنواره برلین اینجا و آنجا مطرح کرده اند در واقع می خواهند این موضوع را تلقین کنند که فیلمهای اخیر پناهی هیچکدام ارزش فیلمسازی ندارند و روی این کارگردان فقط به خاطر فشار آوردن به جمهوری اسلامی تاکید می شود.
کار تا آنجا بالا گرفت که به نقل از روز،معاونت سینمایی وزارت ارشاد در نامه‌ای خطاب به دبیر جشنواره فیلم برلین از برنده شدن فیلم “تاکسی”، ساخته جعفر پناهی ابراز نارضایتی کرد و نوشت که پناهی از همه مواهب زندگی آزادانه برخوردار است و باید ممنوعیت فیلمسازی خود را که بر طبق قانون صادر شده بپذیرد و جشنواره فیلم برلین از سیاسی کاری بپرهیزد.
پناهی هم در پاسخ گفته که اگر امکان نمایش فیلم در ایران برایش فراهم می‌شد، فیلمش را از جشنواره برلین خارج می‌کرد. او همچنین از کسانی که داد سشاسی شدن جشنواره برلین را می زنند انتقاد کرد و گفت: “ما سالهاست که در کشور خودمان صدای پای سیاست را در عرصه هنر به خصوص سینما می‌شنویم که تلاش در آلوده کردن هنر با سیاست دارد. اما آقای ایوبی جدائی هنر از سیاست را به دیگران توصیه می‌کنند! این توقع ایجاد می‌شود که چرا خودشان به آن عمل نمی کنند؟ً!“
اما نتایج بررسی ها بر روی نظر منتقدان شناخته شده سینمائی جهان درباره فیلم اخیر پناهی به هیچ عنوان تائید کننده نظریه وجود انگیزه سیاسی د رادن جایزه به فیلم “تاکسی” نیست. این هفته بی بی سی در یک گزارش به این مسئله پرداخت و نظرات چند کارشناس برجسته سینمای جهان را در مورد فیلم پناهی منتشر کرد.
اظهار نظر متخصصان مستقل سینما
“جف اندرو” منتقد و برنامه‌ریز ارشد فیلم موسسه فیلم بریتانیا ( بی اف آی) درباره فیلم پناهی می گوید: برای من به عنوان منتقد و برنامه‌ریز با سه دهه تجربه و کار عملی در سینما تردیدی وجود ندارد که جعفر پناهی فیلمسازی با استعدادی عظیم است و به همین خاطر هنرمندی با اهمیت جهانی غیرقابل انکار. به نظر من، تازه‌ترین ساخته او، یکی از خلاقانه‌ترین، بلندپروازانه‌ترین و رضایت‌بخش‌ترین دستاوردهای او تا امروز است و به همین خاطر وقتی که فیلم خرس طلایی را برد به هیچ وجه تعجب نکردم.
دیوید هادسون منتقد معروف کی فریم برلین هم درباره فیلم تاکسی و ارزش آن گفته است: اگر کسی کاملاً بدون معلومات قبلی و بدون این که چیزی از جعفر پناهی بداند و یا از موقعیت فعلی او و این که تحت چه شرایطی فیلم می‌سازد آگاه باشد به سینمای نمایش دهنده فیلم در برلیناله پا می‌گذاشت، بازهم استادی محض پناهی در اصالت بیان سینمایی و تخیل بی‌محدودیت او در ساخت این فیلم کافی بود که این تجربه را نه تنها به بهترین فیلم بخش مسابقه امسال تبدیل کند، بلکه موقعیتتاکسیرا تا این مقطع به عنوان یکی از بهترین فیلمهای دهه دوم قرن بیست و یکم تثبیت کند.
لازم به یادآوری است که آقای پناهی در اسفندماه ۱۳۸۸ در حالی که در حال ساخت فیلمی در ارتباط با “جنبش سبز” بود به همراه ۱۷ نفر دیگر از جمله محمد رسول‌اف دیگر کارگردان منتقد، با هجوم نیروهای امنیتی به منزلش بازداشت شد و بعد از آزادی با قرار وثیقه در خردادماه سال ۱۳۸۹، از سوی دادگاه به شش سال حبس، ۲۰ سال محرومیت از حقوق اجتماعی از جمله فیلمسازی و نیز ۲۰ سال ممنوعیت خروج از کشور محکوم شد.
او در سال‌های گذشته بارها به عنوان عضو هیات داوران به جشنواره‌های معتبر بین‌المللی هم‌چون “کن”، “ونیز”، و “برلین” دعوت شده و هر بار به صورت نمادین، صندلی خالی او از سوی برگزارکنندگان برایش نگاه داشته شده است.
