چرا سعودی‌ها از بهبود ارتباط بین ایران و امریکا خشنود نمی‌شوند؟
روابط واشینگتن با ریاض یکی از دشوارترین مراحل خود را سپری می کند. نگرانی های سعودی ها در مورد ایران طیف وسیعی از موضوعات را شامل می شود که عربستان آن را تهدیدی برای خود ارزیابی می کند.
خبرگزاری موج سبز
بهزاد معصومی
افسر خلبان سابق و کارشناس نظامی
این روزها مردم ایران و نه تنها انها بلکه بسیاری از سیاستمداران و رسانه های جهان، با دقت و حساسیت فراوان نظاره گر روند گفتگو هایی هستند که در ژنو بین هیئت مداکره کننده جمهوری اسلامی از یک طرف ، با پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل و المان در طرف دیگر، جریان دارد.
در حالی که قرار است در صورت موفقبت این مداکرات توافق نامه ای برای شش ماه بین طرفین امضأ شود،بررسی رفتار کشور پادشاهی عربستان سعودی در قبال این موضوع قابل تامل و دارای اهمیت می باشد.
در مناقشه هسته ای ایران نیز عربستان با جریان غربی مبنی بر محکومیت ایران و اعمال تحریم های سخت گیرانه همراهی کرده است. عربستان سعودی از برنامه هسته ای ایران به عنوان یک تهدید برای منطقه نام می برد و خواستار مقابله با آن و تشدید تحریم ها می باشد.
جان آلترمن، مدیر برنامه خاورمیانه در مرکز علوم بین الملل و استراتژیک می گوید: مقامات سعودی گمان نمی کنند که این روند به امضای توافقی می انجامد که به صلح منتهی می شود. آنها بر این باورند که این معامله می تواند خاورمیانه را تحت سلطه ایران قرار دهد.
عوامل مختلفی در تنش زایی روابط ایران و عربستان دخیل هستند اما عامل و مانع اصلی در روابط دو کشور مربوط به رقابت های منطقه ای دو کشور می باشد.
رقابت میان ایران و عربستان به قبل از تحولات عربی بر می گردد. در افغانستان با سقوط طالبان، عربستان سعودی یکی از متحدین خود را از دست داد و دولت جدید این کشور روابط نزدیکی با ایران برقرار نمود. در عراق نیز همانند افغانستان تحولات به نفع ایران تمام شد. در حالیکه عربستان از متحدان حمله نیروهای ائتلاف به عراق بود و ایران موضع خنثی با تاکید بر حفظ یکپارچگی عراق را داشت اما حوادث بعد از دوران سقوط صدام حسین بیشتر به نفع ایران رقم خورد. دولت بعد از دوران صدام دولتی شیعی بود و روابط نزدیکی با ایران داشت و قدرت گرفتن کردها در این کشور و در اقلیم کردستان نیز بیشتر به نفع ایران تمام شد و عراق به زمره متحدین ایران در منطقه اضافه گردید. در واقع عربستان سعودی این بازی را نیز به ایران باخت.
روابط واشینگتن با ریاض یکی از دشوارترین مراحل خود را سپری می کند. نگرانی های سعودی ها در مورد ایران طیف وسیعی از موضوعات را شامل می شود که عربستان آن را تهدیدی برای خود ارزیابی می کند. عربستان بر این باور است که هرگونه قرارداد واقعی به این معنی است که آمریکایی ها به خواست های تهران در منطقه خاورمیانه تن داده ا ند.
باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا یک توافق تاریخی را با ایران بر سر برنامه های هسته ای اش دنبال می کند- برای نخستن بار از زمانی که ایالات متحده به عنوان یک قدرت بزرگ در خاورمیانه ظهور کرد، تمامی متحدان کلیدی این کشور، از مصر و اسرائیل گرفته تا عربستان سعودی به طور علنی در موضه مخالف سیاست های واشینگتن قرار گرفته اند.
سعودی ها مشکلات دیگری نیز با آمریکا داشته اند. برای مثال مقامات سعودی از اینکه آمریکا از اقدام نظامی علیه سوریه منصرف شد، ناراضی بودند، همچنین بر این عقیده اند که واشینگتن در مورد مصر و بحرین گروکشی می کند. ریاض در واکنش به این رویکرد آمریکا، به طور مستقل نسبت به تجهیز معارضان سوری و حتی تروریست ها در پاکستان اقدا می کند و شاهزاده بن سلطان که وزیر اطلاعات عربستان سعودی است نیز به اینده روابط امریکا با سعودی ها بسیار بد بین می باشد.
از سوی دیگر اولویت های عربستان و آمریکا نیز در منطقه متفاوت است. در حالی که اولویت دولت اوباما مساله هسته ای ایران است، سعودی ها از حمایت ایران از دولت اسد و همکاری نزدیک جمهوری اسلامی با حزب الله در لبنان نگرانند. آنها می خواهند نفوذ ایران را در منطقه متوقف کنند و به همین دلیل اقداماتی را در سوریه انجام می دهند. ریاض بیش از هر زمان دیگری در مورد نفوذ جمهوری اسلامی در منطقه نگران می باشد.
چس فریمن، سفیر سابق آمریکا در عربستان که تا چندی پیش مامور اطلاعاتی دولت اوباما به شمار می رفت، می گوید: سعودی ها تنها از اینکه واشینگتن دیگر برای مهار ایران در کنار آنها نباشد نگران نیستند، آنها از این می ترسند که آمریکا دوباره متحد ایران شود. به گفته وی پیش از انقلاب اسلامی نیز چنین شرایطی وجود داشت و ایران با توجه به نوع روابطی که با آمریکا برقرار کرده بود، به ژاندارم منطقه معروف شد.
این در حالی است که ایده بازگشت روابط تهران – واشینگتن به دهه ها قبل، برای مقامات در آمریکا چندان مطرح نیست. اما سعود الفیصل، وزیر خارجه کنونی عربستان، چهار سال پیش از انقلاب اسلامی به دستگاه سیاسی عربستان وارد شد و به خوبی دوران شکوه و عظمت و قدرت نظامی ایران را در زمان پادشاه به یاد دارند.
به این ترتیب باوجود تلاش ایران و آمریکا برای دستیابی به یک راهکار مذاکره ای بر سر برنامه های هسته ای تهران، به نظر میرسد مستقل نگاهداشتن مذاکرات از دیگر نگرانی های مطرح در سطح منطقه ای بسیار دشوار باشد.
این در شرایطی است که مطرح شدن این موضوعات حاشیه ای همچون حمایت ایران از اسد و یا حزبالله بر سر میز مذاکره به سعودی ها امکان می دهد صدای خود را به گوش دیگران برسانند و در روند کار اخلال ایجاد شود.
هیکل می گوید سعودی ها در سفر اخیر کری به عربستان به وی گفته اند که با هر گونه توافق هسته ای با ایران و لغو تحریم ها مخالفت می کنند.
ایران و عربستان به عنوان دو قدرت تاثیرگذار منطقه ای باید برای آینده روابط دوجانبه راهکارهای جدیدی ترسیم نمایند. همه این سنگ پراکنی ها از سوی ریاض تنها برای کسب قدرت تام در منطقه خلیج فارس می باشد.
